Leiden Sneller Duurzaam!

Het Netwerk Leiden Sneller Duurzaam is een informeel verband van mensen en organisaties die zich inzetten om Leiden sneller duurzaam te maken. Mede door de klimaatmarsen die in 2023 en 2024 door het netwerk zijn georganiseerd is er sinds 5 februari een Duurzaamheidscentrum op The Field (Stationsplein). Elke woensdagmiddag en -avond is er een gratis loket waar bewoners al hun vragen over verduurzamen kunnen stellen. Het loket is voorlopig wekelijks open tot 30 eind april. Voor meer informatie: www.duurzaamheidscentrumleiden.nl .
Ook organiseert het netwerk sinds 2023 ieder jaar de Leidse Klimaatmars. Dit jaar klimaatmars zijn op donderdag 17 april.

Onze Moeder Aarde     

Lieve vrienden, medestanders en klimaatactievelingen,

Met deze klimaatmars staan we stil bij de Dag van de Aarde, dit jaar op 17 april. Een dag waarop we onze Moeder Aarde eren, het leven dat ze ons schenkt, de rijkdommen die zij ons geeft en de schoonheid die ze ons biedt. Zij maakt ons bestaan mogelijk, maar dat lijkt niet voor iedereen vanzelfsprekend.

Hebben wij wel voldoende respect voor de Aarde? Te vaak zien we dat ons handelen haar pijn doet en haar beschadigt. Bossen verdwijnen, oceanen vervuilen en verzuren, het klimaat verandert, woestijnen rukken op en de biodiversiteit verdwijnt in hoog tempo. Onze Moeder Aarde lijdt en raakt langzaam maar zeker uitgeput. Is zij straks nog wel leefbaar voor ons?

Toch is er hoop. Er zijn talloze mensen die de handen uit de mouwen steken voor een betere toekomst, ook in Leiden. Mensen die niet alleen woorden gebruiken, maar ook daden verrichten. Mensen die vooroplopen. Mensen die tegels opwippen en zaadjes planten, die met liefde en toewijding de grachten en straten schoonmaken. Die spullen repareren of een tweede leven geven om onnodige consumptie te voorkomen. Die kinderen de schoonheid van de Aarde laten zien en respect voor haar bijbrengen. Die bewoners adviseren om energie te besparen, zonnepanelen te plaatsen en die huizen duurzaam fixen. Maar ook mensen bij de gemeente, scholen, bedrijven en zorginstellingen die zich inzetten om Leiden sneller duurzaam te maken. Te veel om allemaal te noemen, maar allemaal doeners die met hun goede voorbeeld de weg wijzen.

Deze klimaatmars is voor alle klimaathelden van Leiden. Zij laten zien dat verandering mogelijk is. Zij, jullie, zijn de lichtpunten die de hoop op een mooie, duurzame wereld levend houden.

Laten we ons samen blijven inzetten voor een duurzamere, leefbare wereld. Laten we blijven doen wat nodig is, niet alleen voor onszelf, maar ook voor de generaties die na ons komen. Voor alle dieren en planten. Voor onze Moeder Aarde.

Vooroplopers van Leiden, dank jullie wel voor jullie inzet en passie. Op naar een mooie, duurzame toekomst!

Klimaatmars 2024..

OPEN BRIEF AAN DE GEMEENTE

de Open Brief wordt op het eind van de klimaatmars voorgelezen en overhandigd aan de wethouder.

Suggesties aan gemeente om te verduurzamen of verduurzaming te stimuleren

  1. Een DUURZAAMHEIDSCENTRUM opzetten! Concreter: actief locatie, financiën en ondersteuning regelen voor een duurzaamheidscentrum in Leiden
  2. Een plek (het duurzaamheidscentrum?) waar mensen die tijd hebben kunnen zien welke klussen er zijn om te verduurzamen; en waar mensen/organisaties die mensen/handjes nodig hebben een oproep kunnen doen (= speerpunt 5 van vorig jaar)
  3. Demonstratie-opstelling van werkende technische installaties zoals (hybride) warmtepompen met adviseur die vragen kan beantwoorden en toelichten.
    Daarbij inloopmogelijkheid voor woningeigenaren, huurders en studenten die advies nodig hebben over maatregelen, subsidies, verplichtingen, wetgeving etc.
  4. Voorlichtingsactiviteiten over duurzaamheidsmaatregelen; promotie energiebesparende middelen; voorlichting over subsidiemogelijkheden.
  5. De EU City Calculator inzetten om Leiden gericht te verduurzamen (zie https://europeancitycalculator.eu/)
  6. De gemeente moet de klimaatmaatregelen niet alleen financieren vanuit de klimaatwet, want die is verouderd en ontoereikend. De gemeente moet ook andere ‘potjes’ inzetten
  7. Klimaatnoodtoestand honoreren en daar acties voor uitzetten
  8. Aansluiten bij Burgemeestersconvenant (https://eu-mayors.ec.europa.eu ; net als 37 andere gemeenten in Nederland, incl. Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Haarlem, Zoetermeer, Delft) (onbekend)
  9. Afschaffen/versoepelen van de welstandsregels in beschermd stadsgezicht en/of binnenstad Hulp-loket openen voor VvE’s die willen verduurzamen
  10. Regels voor verkamering zo opstellen dat optimaal gebruik wordt gemaakt van bestaande woningen
  11. Binnenstad autovrij/luw maken (Autoloze stad binnen de singels)
  12. Parkeren voor de deur in de binnenstad en de Zuidelijke schil alleen voor mensen met medische indicatie. Individuele parkeerplaatsen eruit, gecentraliseerde parkeergarages er in. Leidt tot stimulering van fiets/OV, en tot meer ruimte voor groen en fietsparkeerplaatsen. Dat stimuleert buiten spelen én maakt extra welstandsregels voor ‘beschermd stadsgezicht’ overbodig: zonder auto’s oogt de binnenstad vanzelf voldoende historisch.
  13. Prijsvraag uitschrijven voor beste ideeën om Leiden te verduurzamen
  14. Gemeente: eigen vastgoed portfolio nalopen om te zien wat ze zelf kan doen aan de verduurzaming van haar panden en de mogelijkheden om zonnepanelen te plaatsen.
  15. Beschijning stadhuis stoppen (bespaart misschien niet zo veel energie, maar geeft het goede voorbeeld)
  16. Lichtreclames winkels en bedrijven verplicht uit – in elk geval ‘s nachts.
  17. Elk jaar meedoen met de nacht van de nacht en dan alle verlichting uit, in een veel groter gebied dan de vorige keer.
  18. Verbod op een luchtgordijn bij winkels
  19. Teken het Plant Based Treaty https://savemovement.nl/plant-based-treaty/
  20. Promoten van meer plantaardige(re) horeca
  21. Verbod op fossiele en vlees-reclames
  22. Duurzaam Docenten Netwerk opzetten, omdat de jeugd de toekomst heeft
  23. Duurzaamheid verplicht vak maken in al het Leidse onderwijs
  24. Op scholen meer buiten-onderwijs
  25. Alles op alles zetten om met name huurwoningen zo snel mogelijk te isoleren en verduurzamen. Bv op lagere temperaturen te laten verwarmen, en zo energiegebruik te verminderen en energiearmoede tegen te gaan. Samen met MBO’s, woningcorporaties en energiefixers een plan maken voor versneld opleiden vakmensen en isoleren van woningen
  26. Een op huur in plaats van verkoop gerichte lokale economie
  27. Energiearmoede: zet snel één centraal hulploket op voor mensen met energiearmoede. En richt een noodfonds in voor schrijnende gevallen die buiten de regeltjes vallen.
  28. Inwoners actief informeren over het verduurzamen van Leiden. Benoemen:
    + 1. Veel gaat goed
    – 2. Een aantal dingen moet nog beter
    + 3. Dan is er hoop voor een mooie toekomst voor Leiden.
    Bij 2, wat beter moet: de gemeente kan uitstralen:
    We zien wel voortuitgang, maar nog te traag (en met te weinig samenhang/visie)
    b. Dit maakt ons ongeduldig, maar ook zoekend/onzeker: hoe krijgen we iedereen mee?
    c. We willen vertrouwen uitstralen
    d. Verzoek: denk mee hoe we kunnen versnellen! Pak jouw aandeel op!
  29. Mobiliseer deskundige hulp voor advies over meer groen en biodiversiteit
  30. Verdere promotie en ondersteuning voor vergroenen privé-tuinen en groene daken
  31. Ondersteun buurt-moestuinen en voedselbossen
  32. Geen bebouwing meer in parken/groen
  33. Parkeerplekken waar mogelijk opheffen en daar groen planten
  34. Lagere WOZ als je tuin weinig tegels en veel biodiversiteit heeft
  35. Regentonnen-acties
  36. Meer aandacht voor het belang van biodiversiteit in museum Naturalis
  37. Een handleiding om mensen wegwijs te maken in het enorme aanbod van hulploketten, spreekuren, websites, acties, (energie-)coaches e.d. om je huis te verduurzamen. Samen met Energiek Leiden.
  38. Gemeente: bewoners informeren over de stand van zaken, maar ook over waar zij informatie kunnen vinden om hiermee aan de slag te gaan. Veel inwoners weten niet aan welke bel ze moeten trekken
  39. Gemeente kan meer data-analyse doen en over publiceren.
  40. Constructieve, diepgaande dialoog organiseren tussen bewoners van verschillende ‘achtergronden’ qua duurzaamheid om elkaar beter te begrijpen
  41. Iedereen moet zich welkom voelen, vooral degenen die vaak niet zo welkom zijn: niet-wit, migranten, etc. Klimaatontwrichting gaat ons allemaal raken, vooral de mensen met minder privileges, kwetsbare groepen.
  42. Vanuit de gedachte dat een gezonde planeet duurzaam is zal een wegwijzer voor een breed publiek nodig zijn. Met name gericht op gedragsverandering. Wat kan je zelf doen? En hoe kan je samenwerken.

Wat er vooraf ging...

Klimaatmars 12 april 2023

Meer dan 100 deelnemers bieden een petitie aan voor snellere duurzaamheids maatregelen door de gemeente.

STATEMENT

Met een concreet statement kan de gemeente aangeven de ernst van de klimaat- en ecologische catastrofe te onderkennen. Er zijn meerdere manieren om dit te doen: We kunnen als gemeente Leiden, in navolging van o.a. Amsterdam en Londen, de klimaatnoodtoestand uitroepen; Burgemeester Lenferink kan, in navolging van burgemeester Van der Werf in 1574, de bevolking moed inspreken: ‘Ook al is het moeilijk: hou vol! We kunnen dit! We hebben voor hetere vuren gestaan!’

DUURZAAMHEIDSCENTRUM

Voortbouwend op het idee uit de motie van de Partij van de Dieren kunnen we de informatie en ondersteuning voor de bewoners verder vergemakkelijken: met een (mobiel, maar liever nog) permanent duurzaamheidscentrum, waar bewoners informatie kunnen krijgen, voorlichtingsbijeenkomsten worden georganiseerd, wellicht dialogen worden gevoerd over heikele onderwerpen en wordt gedroomd en gebrainstormd over een inclusieve, duurzame toekomst. Dit kan ook in de vorm van een goed toegankelijke website waar bewoners met al hun vragen terecht kunnen, en vanwaar ze kunnen worden doorverwezen naar de best passende (gemeentelijke) afdeling, energiecoach, energieloket of andere relevante partij. We kunnen én het stikstofprobleem verminderen én de boeren helpen, door vaker biologisch, lokaal en plantaardig te eten en daarvoor iets meer te willen betalen, en ideeën uit te wisselen hoe dit voor iedereen betaalbaar kan blijven. Ook kan het duurzaamheidscentrum bijvoorbeeld bewoners uitnodigen om hun ecologische voetafdruk te berekenen en vervolgens te verkleinen.

PROJECTBUREAUS

De belangrijkste taak van de projectbureaus is om de concrete uitvoering te coördineren en de verduurzaming te versnellen. Bijvoorbeeld bij de energietransitie door, net als bij de aanpak bij de 150 goedkope woningen in spoor 1 van de isolatie-aanpak, alle woningen van Leiden straat voor straat te verduurzamen. Zij kunnen bijvoorbeeld helpen om onevenredig belemmerende regelgeving (bijvoorbeeld van de welstandsregels) af te schaffen of te beperken, zodat de kloof tussen gemeente en bewoners wordt verkleind. Het gaat hierbij o.a. om: huizen isoleren, kleiner wonen, spullen (auto’s) meer huren in plaats van bezitten, meer groen in de straat, minder ver op vakantie, minder vlees eten. Daarnaast kunnen we, ondanks de beperkte invloed van Leiden op Nationale en Europese wetgeving, signaleren welk beleid er van Den Haag en Brussel nodig is om onze prachtige stad te behouden bij een onzekere toekomst – zoals het afschaffen van fossiele subsidies, een verbod op fossiele reclames, het opheffen van energie-armoede en een wekelijkse persconferentie van het kabinet over urgentie, maatregelen en vorderingen. Grootschalige wijzigingen in de wet zijn cruciaal en vereisen de hulp en verantwoordelijkheid van onze regering om te worden uitgevoerd.

BROEDPLAATS

In de broedplaats kan, in samenwerking met universiteit, hogeschool, Ideewinkel, Stadslab en andere relevante organisaties, worden uitgedacht hoe we de omslag naar een echt duurzame stad vorm kunnen geven. Wat belemmert bewoners tot nu toe? Hoe kunnen we die belemmeringen wegnemen? Welke organisaties en mensen zijn nu al bezig met die omslag? Wat hebben zij te bieden, en wat hebben zij nodig? Er zijn honderden Leidenaren die bij willen dragen; in het Duurzaamheidscentrum én in de broedplaats kunnen we de duurzame vraag en het duurzame aanbod van ideeën, menskracht en concrete producten bij elkaar brengen.

duurzame porjectenplein

Op het fysieke en/of virtuele duurzame projectenplein kunnen bewoners en organisaties zich opgeven als ze een grote of kleine verduurzamingsklus hebben waar ze iemand voor zoeken. Of juist als ze hun tijd en vaardigheden aan willen bieden. Klussen kunnen groot of klein zijn, eenmalig of periodiek, vrijwillig of betaald, voor één of meer personen, voor praktisch of denk-werk.

communicatiecampagne

Hoewel de meeste Leidenaren zich meer of minder bewust zijn van de klimaatproblematiek blijken weinig Leidenaren alle mogelijkheden te kennen om hun woning en leven daadwerkelijk duurzamer te maken. Een stevige communicatiecampagne is wenselijk, waarmee iedereen gewezen wordt op de vele ondersteuning die nu al beschikbaar is. Die nog aangevuld kan worden met de eerder genoemde Projectbureaus en het Duurzaamheidscentrum. Speciale aandacht verdienen de bewoners die financieel minder draagkrachtig zijn, moeite hebben met lezen of geen Nederlands spreken.

burgerberaad

De kracht van persoonlijk contact kan helpen om samen tot een oplossing te komen, óók als die voor sommige mensen moeilijk of pijnlijk is. In een burgerberaad wordt gebruik gemaakt van enerzijds persoonlijk contact tussen de leden van het burgerberaad onderling, en anderzijds tussen de leden en experts. Bij een permanent Burgerberaad kunnen meerdere vraagstukken worden opgelost.

Achtergrond informatie

Het IPCC rapport

Het volledige rapport (engelstalig)

Kamerbrief

Kamerbrief van minister Jetten nav het rapport

Lees het pamflet
 < >
teken de petitie

PAMFLET "Leiden Sneller Duurzaam"

SAMEN

Wij, Netwerk Leiden Duurzaam en alle mede-ondertekenaars, roepen iedereen en met name de gemeente op, om de ernst van de klimaat- en ecologische crisis te onderkennen en daarnaar te handelen. Laten we samen de boodschap uitdragen wat er nodig is om een catastrofe af te wenden, én dat dit mogelijk is. We moeten én kunnen forse stappen zetten, ook in onze manier van leven. Er liggen diverse kansen! Laten we die samen verder ontdekken.
Samen, met elkaar. Maar gemeente, neem hierin alstublieft uw leidende rol.

URGENTIE

Er komt veel op ons af: de stijgende zeespiegel, overstromingen, extreme droogte, hongersnood, uitsterven van talloze diersoorten, natuurrampen en klimaatvluchtelingen. Maar ook dichterbij: stikstof, droogte, overstromingen.
Dat willen we allemaal niet! Maar de rapporten van het IPCC waarschuwen dat dit nu al aan de hand is. En steeds riskanter wordt.

ACTIE NU

Dus moeten we met zijn allen aan de slag.
Nu.
Gelukkig is er nog veel te winnen. Als we het probleem onder ogen zien. En de droom van een inclusieve en duurzame wereld voor ogen houden. En overgaan op een circulaire economie binnen het draagvlak van onze planeet. Dan kunnen we de toekomst met meer vertrouwen tegemoet zien. Maar dan moet de verduurzaming wel systematischer en grootschaliger worden aangepakt. Ook in onze Sleutelstad. Met graag een regierol voor de gemeente.

WAT

Er wordt in Leiden al veel ondernomen. Door de gemeente zelf, en door tientallen vrijwilligers, zoals bewonersgroepen, energiecoaches, Energiefixers en de wijkambassadeurs. Alleen is het helaas nog niet genoeg. Besparen op het energieverbruik, duurzamer en groener eten, minder onnodige consumptie en productie, meer groen op straat: allemaal stappen in de goede richting, maar nog niet genoeg.
Een nog systematischer en grootschaliger aanpak is nodig.

Daarom stellen wij concreet 7 acties voor:

  • Een STATEMENT, dat de gemeente alles wil doen om de klimaat- en ecologische crisis af te wenden. Misschien zelfs de noodtoestand uitroepen, zoals ook Amsterdam en Londen al gedaan hebben.
  • Een DUURZAAMHEIDSCENTRUM, fysiek en online: om alle bewoners te informeren, motiveren en te ondersteunen om hun woning en leven te verduurzamen. Een duidelijke, centrale, 1e-lijns plek waar je als bewoner of organisatie terecht kunt, en altijd verder wordt geholpen, wat je vraag ook is. 
  • Enkele PROJECTBUREAUS voor de belangrijkste verduurzamingsthema’s. Deze voeren de regie om bijvoorbeeld systematisch alle woningen/gebouwen in Leiden in een zo hoog mogelijk tempo te verduurzamen. Zoals de gemeente vanuit het isolatieprogramma al is begonnen voor goedkope woningen: straat voor straat de gebouweigenaren van A tot Z ontzorgen. En dan niet alleen voor de energietransitie, maar ook voor andere thema’s als circulariteit, groen, mobiliteit en levensstijl.
  • Een BROEDPLAATS waar op alle terreinen verkend, geëxperimenteerd en geïnnoveerd kan worden, juist ook om concrete maatregelen te kunnen nemen die zoden aan de dijk zetten.
  • Een DUURZAME PROJECTENPLEIN waar je op kunt geven dat je een klus, project of baan hebt die gedaan moet worden, dan wel om je tijd en vaardigheden aan te bieden.
  • Een COMMUNICATIE-CAMPAGNE: maandelijks een informatieve, enthousiasmerende update geven van de vorderingen, de mogelijkheden en de behaalde successen, op weg naar een concrete doelstelling, zoals bijvoorbeeld ‘Leiden duurzaam in 2035’.
  • Een doorlopend BURGERBERAAD, om de lastigste dilemma’s te beslechten en moeilijke niet-eenduidige knopen door te hakken. 

Laten we deze punten concreet maken. Laten we met elkaar, jong en oud, onbevangen en ervaren, vrijwillig en professioneel, individueel en in organisaties, nieuwe, duurzame wegen inslaan, en zo bouwen aan een duurzaam Leiden.

Het kan! Als we het doen.

Hoe?
In de bijlage staan de 7 punten uit dit pamflet nader uitgewerkt.

Maar de kern is dit: wij vragen u als gemeente om de verduurzaming te coördineren en systematischer en grootschaliger aan te pakken. Tegelijkertijd vragen wij iedereen nadrukkelijk om de gemeente daarbij te helpen. Niet tegenover elkaar maar naast elkaar, met iedereen van goede en groene wil. Zodat ook onze kinderen en kleinkinderen nog kunnen genieten van de prachtige stad die Leiden is.

BIJLAGE:

DE UITWERKING

  1. Statement
    Met een concreet statement kan de gemeente aangeven de ernst van de klimaat- en ecologische catastrofe te onderkennen. Er zijn meerdere manieren om dit te doen:
    • We kunnen als gemeente Leiden, in navolging van o.a. Amsterdam en Londen, de klimaatnoodtoestand uitroepen;
    • Burgemeester Lenferink kan, in navolging van burgemeester Van der Werf in 1574, de bevolking moed inspreken: ‘Ook al is het moeilijk: hou vol! We kunnen dit! We hebben voor hetere vuren gestaan!’
  2. Duurzaamheidscentrum
    Voortbouwend op het idee uit de motie van de Partij van de Dieren kunnen we de informatie en ondersteuning voor de bewoners verder vergemakkelijken: met een (mobiel, maar liever nog) permanent duurzaamheidscentrum, waar bewoners informatie kunnen krijgen, voorlichtingsbijeenkomsten worden georganiseerd, wellicht dialogen worden gevoerd over heikele onderwerpen en wordt gedroomd en gebrainstormd over een inclusieve, duurzame toekomst.
    Dit kan ook in de vorm van een goed toegankelijke website waar bewoners met al hun vragen terecht kunnen, en vanwaar ze kunnen worden doorverwezen naar de best passende (gemeentelijke) afdeling, energiecoach, energieloket of andere relevante partij.
    We kunnen én het stikstofprobleem verminderen én de boeren helpen, door vaker biologisch, lokaal en plantaardig te eten en daarvoor iets meer te willen betalen, en ideeën uit te wisselen hoe dit voor iedereen betaalbaar kan blijven.
    Ook kan het duurzaamheidscentrum bijvoorbeeld bewoners uitnodigen om hun ecologische voetafdruk te berekenen en vervolgens te verkleinen.
  3. Projectbureaus
    De belangrijkste taak van de projectbureaus is om de concrete uitvoering te coördineren en de verduurzaming te versnellen. Bijvoorbeeld bij de energietransitie door, net als bij de aanpak bij de 150 goedkope woningen in spoor 1 van de isolatie-aanpak, alle woningen van Leiden straat voor straat te verduurzamen.

    Zij kunnen bijvoorbeeld helpen om onevenredig belemmerende regelgeving (bijvoorbeeld van de welstandsregels) af te schaffen of te beperken, zodat de kloof tussen gemeente en bewoners wordt verkleind.
    Het gaat hierbij o.a. om: huizen isoleren, kleiner wonen, spullen (auto’s) meer huren in plaats van bezitten, meer groen in de straat, minder ver op vakantie, minder vlees eten.

    Daarnaast kunnen we, ondanks de beperkte invloed van Leiden op Nationale en Europese wetgeving, signaleren welk beleid er van Den Haag en Brussel nodig is om onze prachtige stad te behouden bij een onzekere toekomst – zoals het afschaffen van fossiele subsidies, een verbod op fossiele reclames, het opheffen van energie-armoede en een wekelijkse persconferentie van het kabinet over urgentie, maatregelen en vorderingen. Grootschalige wijzigingen in de wet zijn cruciaal en vereisen de hulp en verantwoordelijkheid van onze regering om te worden uitgevoerd.

  4. Broedplaats
    In de broedplaats kan, in samenwerking met universiteit, hogeschool, Ideewinkel, Stadslab en andere relevante organisaties, worden uitgedacht hoe we de omslag naar een echt duurzame stad vorm kunnen geven. Wat belemmert bewoners tot nu toe? Hoe kunnen we die belemmeringen wegnemen? Welke organisaties en mensen zijn nu al bezig met die omslag? Wat hebben zij te bieden, en wat hebben zij nodig?
    Er zijn honderden Leidenaren die bij willen dragen; in het Duurzaamheidscentrum én in de broedplaats kunnen we de duurzame vraag en het duurzame aanbod van ideeën, menskracht en concrete producten bij elkaar brengen.
  5. Duurzame projectenplein
    Op het fysieke en/of virtuele duurzame projectenplein kunnen bewoners en organisaties zich opgeven als ze een grote of kleine verduurzamingsklus hebben waar ze iemand voor zoeken. Of juist als ze hun tijd en vaardigheden aan willen bieden. Klussen kunnen groot of klein zijn, eenmalig of periodiek, vrijwillig of betaald, voor één of meer personen, voor praktisch of  denk-werk. 
  6. Communicatie-campagne
    Hoewel de meeste Leidenaren zich meer of minder bewust zijn van de klimaatproblematiek blijken weinig Leidenaren alle mogelijkheden te kennen om hun woning en leven daadwerkelijk duurzamer te maken.
    Een stevige communicatiecampagne is wenselijk, waarmee iedereen gewezen wordt op de vele ondersteuning die nu al beschikbaar is. Die nog aangevuld kan worden met de eerder genoemde Projectbureaus en het Duurzaamheidscentrum.
    Speciale aandacht verdienen de bewoners die financieel minder draagkrachtig zijn, moeite hebben met lezen of geen Nederlands spreken.
  7. Burgerberaad
    De kracht van persoonlijk contact kan helpen om samen tot een oplossing te komen, óók als die voor sommige mensen moeilijk of pijnlijk is. In een burgerberaad wordt gebruik gemaakt van enerzijds persoonlijk contact tussen de leden van het burgerberaad onderling, en anderzijds tussen de leden en experts.
    Bij een permanent Burgerberaad kunnen meerdere vraagstukken worden opgelost. 

© 2023 Leiden Sneller Duurzaam